• خاک رسی:

یکی از انواع خاک که می‌توان نام برد خاک رسی است. ذرات رس (Clay) دارای قطری کوچکتر از ۰.۰۰۲ میلی‌متر است و در حدود ۵۰% خاک را تشکیل می‌دهند. خاک‌های رسی، چون دارای دانه‌های بسیار ریزی هستند به خاک سرد معروفند و در مقابل رشد گیاهان مقاومت نشان داده و رشد آن‌ها را محدود می‌کنند.

• خاک‌های سیلتی:

خاک‌های سیلتی از دیگر انواع خاک می‌باشد. ۵۰% این نوع خاک‌ها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین ۰.۰۵ تا ۰.۰۰۲ میلی‌متر است و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه، رس و ... بهمراه دارند به نام خاک‌های سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.

• خاک‌های ماسه‌ای:

این نوع از خاک‌ها از ۷۵% ماسه تشکیل شده‌اند. قطر دانه‌ها از ۰.۰۶ تا ۲ میلیمتر است و بر حسب اندازه دانه‌های ماسه به انواع خاک‌های ماسه‌ای درشت، متوسط و ریز تقسیم می‌گردند. مقدار کمی رس خاصیت خاک‌های ماسه‌ای را تغییر می‌دهد و این نوع خاک آب را بیشتر در خود جذب می‌کند تا خاک‌های ماسه‌ای که فاقد رس هستند.

• خاک‌های اسکلتی:

خاک‌های اسکلتی از دیگر انواع خاک می‌باشد. خاک‌های اسکلتی به خاک‌هایی اطلاق می‌گردد ک. در حدود ۷۵% آن را دانه‌هایی بزرگتر از ۲ میلی‌متر از قبیل: قلوه سنگ، دیگ و شن تشکیل می‌دهند. این خاک‌ها، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می‌دهند و لذا همیشه خشک است.

چند نمونه از انواع خاک در ایران

 خاک‌های رسوبی:

خاک‌های رسوبی از انواع خاک‌های موجود در ایران است که مواد تشکیل دهنده‌ی این نوع از خاک ها، ته نشست رودخانه‌ای است. انواع خاک‌های رسوبی عبارتند از: خاک‌های رسوبی بافت ریز و خاک‌های رسوبی بافت درشت.

خاک‌های رسوبی بافت ریز:

خاک‌های رسوبی بافت ریز از انواع خاک‌های رسوبی می‌باشد که این نوع از خاک‌ها به صورت لایه لایه هستند و در بعضی موارد برخی از افق‌های نیمرخ دارای مواد آلی است. وجود این مواد دلیل بر این است که این خاک مواد آلی دار قدیمی در زیر خاک جدیدتری مدفون گشته است. این خاک‌ها دارای مقدار زیادی کربنات کلسیم است و ممکن است خاک رسوبی، شور نیز باشد.

قابلیت کشاورزی خاک‌های رسوبی بافت ریز:

این نوع از خاک چنانچه شور نباشد انواع مختلف گیاهان از قبیل: گندم، جو، چغندر، سبزی‌ها و درختان میوه در آن به خوبی رشد کرده، محصول می‌دهند.

خاک‌های رسوبی بافت درشت:

خاک‌های رسوبی بافت درشت از دیگر انواع خاک‌های رسوبی است و این خاک‌ها دارای کم و بیش سنگریزه‌های گوشه دار هستند. این نوع خاک معمولا شور نیست مگر در مواردی که رسوب‌ها از مارن‌های آهکی نمکی و گچی به وجود آمده باشد.

قابلیت کشاورزی خاک‌های رسوبی بافت درشت: خاک‌های رسوبی بافت درشت حاصلخیز نیست، زیرا از لحاظ پوشش گیاهی فقیر است و همچنین زیاد بودن سنگریزه در آن و کم بودن ظرفیت نگهداری آب و ... در کشاورزی چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در مواردی که آب کافی و ارزان در اختیار باشد، قطعات کوچکی از آن برای ایجاد باغ‌های میوه و بیشه زار استفاده می‌شود.

 خاک‌های شور و قلیایی (سدیمی):

خاک‌های شور و قلیایی از دیگر انواع خاک موجود در ایران می‌باشد. این نوع خاک، مخصوص مناطق خشک و نیمه خشک و نیمه مرطوب است. منشاء شور بودن و قلیایی بودن آن به ماده اولیه یعنی سنگ اصلی، آب زیرزمینی شور و آب جاری شور می‌باشد. به عنوان نمونه زمین‌های شور ابرکوه حاصل شور بودن آب زیرزمینی و یا سنگ اصلی شور این مناطق است.

قابلیت کشاورزی در انواع خاک‌های شور: از اراضی شور، به عنوان چراگاه برای دامها، به ویژه شتر و بز و گوسفند، استفاده می‌شود. زمین‌های خیلی شور برای کشت گیاهان زراعتی گندم و جو و ... مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، مگر آنکه قبلا اصلاح شده باشد. بعضی از خاک‌های شور پس از آنکه اصلاح گردید محصول قابل توجهی می‌دهد.

قابلیت کشاورزی خاک‌های قلیایی:

در خاک‌های قلیایی برعکس خاک‌های شور، سدیم محلول بسیار کم، ولی سدیم قابل تبادل بسیار زیاد است. پ- هاش خاک‌های قلیایی بیش از ۸ و نمک آن کم و ساختمان آن ستونی است.

خاک‌های قلیایی معمولا در سطح وسیعی دیده نمی‌شود بلکه به صورت لکه‌هایی با خاک‌های شور وجود دارد. قسمتی از این نوع خاک‌ها به صورت چراگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد و قسمتی هم به صورت اراضی بایر بدون استفاده افتاده است.

خاک‌های فلاتی:

خاک‌های فلاتی نیز از انواع خاک‌های موجود در ایران است که شامل خاک‌های بیابانی (خاک‌های خاکستری و خاک‌های سرخ بیابانی)، خاک‌های قهوه‌ای و خاک‌های بلوطی رنگ می‌باشد.

خاک‌های بیابانی (شامل انواع خاک‌های خاکستری و خاک‌های سرخ بیابانی):

خاک‌های بیابانی از دیگر انواع خاک موجود در ایران است این نوع از خاک مخصوص آب و هوای بسیار خشک و زمین غالبا فاقد پوشش گیاهی است. اختلاف درجه حرارت بین شب و روز و تابستان و زمستان بسیار زیاد می‌باشد. این خاک‌ها از لحاظ مواد آلی بسیار فقیر و واکنش آن قلیایی است. افق‌های متعددی در این نوع از خاک دیده نمی‌شود.

خاک‌های سرخ بیابانی و همچنین خاک‌های خاکستری بیابانی غالبا شور است. سطح وسیعی از ایران را انواع خاک‌های خشک (قرمز و خاکستری) پوشانیده است، این نوع از خاک‌ها در تمام زمین‌های خشک ایران وجود دارد. از آنجمله می‌توان زمین‌های بین اصفهان و نائین، نائین و یزد، کرمان و انار، بم و زاهدان، زاهدان و زابل (لوتک) و همچنین عباس آباد سر راه مشهد و ... را نام یرد.

قابلیت کشاورزی خاک‌های بیابانی: در نقاطی که خاک‌های بیابانی شور نباشد و قشر سخت نمکی در زیر آن وجود نداشته باشد چنانچه آب کافی در اختیار باشد، می‌توان از از این نوع خاک‌ها به عنوان زمین زراعتی استفاده کرد و محصول قابل توجهی به دست آورد.

چون در این نواحی هوا خشک است نه تنها مواد غذائی خاک شسته نمی‌شود بلکه امکان دارد مقداری املاح مختلف نیز به وسیله آب زیرزمینی در هنگام تبخیر به سطح زمین بیاید و در آنجا جمع و انباشته گردد. از این رو خاک‌های نامبرده نمی‌تواند از لحاظ مواد غذایی (به استثنای ازت و فسفر) فقیر باشد.

 خاک‌های قهوه ای:

خاک‌های قلیای از دیگر انواع خاک‌ها هستند که می‌توان به آن اشاره کرد این خاک‌ها در شرایط آب و هوایی نیمه خشک تکامل می‌یابد. مقدار باران در مناطقی که خاک‌های قهوه‌ای استپی وجود دارد، ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیمتر در سال است. بیشتر این باران در فصل زمستان و بهار می‌بارد و تابستان این مناطق خشک است. خاک‌های قهوه‌ای استپی فراوانترین تیپ خاک موجود در ایران است.

قابلیت کشاورزی خاک‌های قهوه ای: ۲۵۰ تا ۴۴۰ میلیمتر باران سالیانه برای کشت صیفی بسیار کم، ولی برای رویش غلات و گیاهان مرتعی کافی است. از این رو از خاک‌های قهوه‌ای در اراضی تقریبا مسطح و اراضی شیب دار غالبا به صورت مرتع استفاده می‌شود.