چرا نام این سوره فاتحة الکتاب است؟
 «فاتحة الکتاب» به معنى آغازگر کتاب (قرآن) است، و از روایات استفاده مى‏شود که این سوره در زمان خود پیامبر صلّى اللّه علیه و اله نیز به همین نام شناخته مى‏شده است.
از اینجا دریچه‏اى به سوى مسأله مهمّى از مسائل اسلامى گشوده مى‏شود و آن اینکه بر خلاف آنچه در میان گروهى مشهور است که قرآن در عصر پیامبر صلّى اللّه علیه و اله به صورت پراکنده بود، بعد در زمان ابو بکر یا عمر یا عثمان جمع آورى شد، قرآن در زمان خود پیامبر صلّى اللّه علیه و اله به همین صورت امروز جمع آورى شده بود و سر آغازش همین سوره حمد بوده است، مدارک متعددى در دست است که قرآن به صورت مجموعه‏اى که در دست ماست در عصر پیامبر صلّى اللّه علیه و اله و به فرمان او جمع آورى شده بود «على بن ابراهیم» از امام صادق علیه السّلام نقل کرده که رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله به على علیه السّلام فرمود: «قرآن در قطعات حریر و کاغذ و امثال آن پراکنده است آن را جمع آورى کنید».
سپس اضافه مى‏کند: على علیه السّلام از آن مجلس برخاست و آن را در پارچه زرد رنگى جمع آورى نمود سپس بر آن مهر زد.
به علاوه حدیث مشهور «ثقلین» که شیعه و سنّى آن را نقل کرده‏اند که پیامبر صلّى اللّه علیه و اله فرمود من از میان شما مى‏روم و دو چیز گرانبها را به یادگار مى‏گذارم «کتاب خدا» و «خاندانم» خود نشان مى‏دهد که قرآن به صورت یک کتاب جمع آورى شده بود.
و در پاسخ این سؤال که در میان گروهى از دانشمندان معروف است که قرآن پس از پیامبر جمع آورى شده (به وسیله على علیه السّلام یا کسان دیگر) باید گفت:
قرآنى که على علیه السّلام جمع‏آورى کرد تنها خود قرآن نبود بلکه مجموعه‏اى بود از قرآن و تفسیر و شأن نزول آیات و مانند آن.