گاهی معلّمان و اولیای مدارس دوره ابتدایی به ویژه مدارس پسرانه در کلاس درس و حیاط مدرسه با دانش آموزانی مواجه می شوند که در خود فرو می روند و به محیط اطراف توجهی ندارند، در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان هستند و نه فقط با کسی تعامل ندارند بلکه از تماس با دیگران احساس بیزاری می کنند و نسبت به دیگران رفتار خشونت آمیز دارند.

آن ها دارای حرکات تکراری و یکنواخت سروبدن هستند، بی ربط صحبت می کنند، رفتارهای همراه با شکلک های چهره ای دارند، در کاربرد مفاهیم انتزاعی ناتوان هستند، در یادگیری مقاومت زیاد به خرج می دهند و منفی گری فراوانی دارند. این معلّمان و اولیای مدارس باید با مشاهده این علائم در دانش آموزان، احتمال بیماری در خودماندگی یا اوتیسم را بدهند و درصدد کمک به این قبیل دانش آموزان برآیند.

خودماندگی یا اوتیسم چیست؟

حدود 65 سال پیش «کانر»، روان پزشک کودک، برای نخستین بار اختلال اوتیسم را مطرح کرد.

معنی لغوی اوتیسم در خود فرورفتن و بی توجهی به جهان خارج است. تعاریف مختلفی از خودماندگی ( Autism)وجود دارد. یک تعریف این که خودماندگی اختلال عصبی یا مغزی است که با کاهش برقراری ارتباط و تعامل های اجتماعی مشخّص می شود.

مجموعه جدید فرهنگ واژگان انگلیسی «وبستر» (1991) خودماندگی را به عنوان اختلال روان پزشکی تعریف می کند که در آن شخص گوشه گیری اختیار می کند، نسبت به وقایع خارجی حساسیت نشان نمی دهد و به افراد و حوادث بی تفاوت است. 75 تا 80 درصد این کودکان از نظر آموزشی و تحصیلی عقب ماندگی دارند به طوری که عقب ماندگی ذهنی بیشتر از مسئله اختلالات رفتاری باعث ناراحتی می شود.

بقیه این افراد ممکن است هوشبری تا حد طبیعی پیدا کنند و بتوانند در فعالیت های عادی زندگی سهمی داشته باشند ولی با وجود این رفتارهای عجیب و غریب خود را دارا هستند همان طور که ملاحظه می شود تقریباً یک سوم مبتلایان به اوتیسم به سازگاری متوسط نائل می شوند و می توانند زندگی نسبتاً عادی داشته باشند.

هرچند در ایران پژوهش همه گیری برای شناسایی مبتلایان به اوتیسم وجود ندارد امّا اگر میزان شیوع این بیماری در کشورمان تفاوتی با پراکندگی آن در دیگر کشورها نداشته باشد با این حساب فراوانی آن در ایران هم باید حدود 6 در 10 هزار نفر باشد و در بین پسربچه ها به میزان سه تا پنج برابر بیش تر از دختران وجود دارد.

علل بیماری خودماندگی:

درباره علل پیدایش خودماندگی در کودکان دیدگاه های متعددی وجود دارد. به طور کلی وجود اختلالات عضوی در مغز، عوامل نابسامان خانوادگی و آموزش و پرورش نامناسب در ایجاد آن مۆثر است. برخی از علل اوتیسم عبارت است: نارسایی دستگاه عصبی مرکزی، ناهنجاری های بیوشیمیایی، رشد کم یا آسیب نیمکره چپ مغز، طرد کودک توسط والدین، اختلالات شخصیتی والدین، از هم گسستگی و کشمکش های شدید خانوادگی، فشارهای روانی خانواده، وجود والدین بی توجه و سرد و غافل از تربیت صحیح کودک.

تمامی شواهد حاکی از آن است که خودماندگی اساساً منشاء زیست شناختی دارد که موجب اختلال کارکرد سوخت وسازی مغز می شود.

چون تقریباً یک چهارم کودکان در خودمانده نشانه های اختلال عصبی را بروز می دهند، این احتمال وجود دارد که آنان درجه ای از آسیب مغزی را داشته باشند، مسمومیت مادر در دوران بارداری، اختلالات متابولیک، اثر امواج رادیویی و غیره همگی در بروز اوتیسم در کودکان مۆثرند با این حال ژن ها و وراثت در بروز آن حرف اول را می زند.